Ubezpieczenie NNW szkolne. Krótko o wszystkim, co ważne!

14 min.

Sytuacja epidemiczna wywróciła rzeczywistość placówek edukacyjnych do góry nogami. Wątpliwości w tej materii rodzice mieli jednak od lat. Zwłaszcza w kwestii tego, czy trzeba kupować ubezpieczenie NNW szkolne. To jednak nie jest najważniejsze pytanie, jakie powinniśmy sobie postawić. Nierzadko wręcz jest to bez znaczenia!

Czy polisa Twojego dziecka rzeczywiście je chroni?

Rok w rok odbywało się to tak samo. Przychodziliśmy na pierwszą po wakacjach wywiadówkę, gdzie pośród wielu innych niezwłocznie domagających się omówienia kwestii pojawiał się temat ubezpieczenia. Trzeba czy nie trzeba je kupować? 

Nikt nigdy tego wprost nie powiedział. Ale odnieśliśmy nieodparte wrażenie, że lepiej wziąć. W porządku, przecież na bezpieczeństwie dziecka nie będziemy oszczędzać, prawda? Tym bardziej że oferta była naprawdę niedroga. Płacimy i zapominamy o sprawie. 

Aż dochodzi do wypadku. Szczęście w nieszczęściu, mamy ubezpieczenie — sądzimy. Niestety, tym razem to pech w nieszczęściu. Albo raczej brak świadomości, co do nabywanego produktu. 

Czy niecałe 100 zł to odpowiednie świadczenie za kontuzję wiążącą się z kilkutygodniowym unieruchomieniem nogi? Albo za skomplikowane złamanie ręki, wymagające rehabilitacji? 

Oba to autentyczne przykłady, o których można przeczytać w jednym z raportów Rzecznika Finansowego. Każdego takiego można było tymczasem uniknąć. Wystarczyło wykazać w tym celu naprawdę minimum zainteresowania i zaangażowania. Przyjrzyjmy się więc najważniejszym kwestiom, które powinniśmy wziąć pod uwagę, wybierając ubezpieczenie szkolne dla dziecka.

-> Najlepsze ubezpieczenie dla dziecka? Sprawdź różnice między polisą zdrowotną i NNW.

Wybierasz ubezpieczenie NNW dziecka? Te pojęcia powinieneś znać!

Aby zrozumieć mechanizm działania ubezpieczenia szkolnego (lub indywidualnego) od następstw nieszczęśliwych wypadków, naprawdę nie potrzeba specjalistycznej wiedzy. Wystarczy poznać podstawowe pojęcia, aby w miarę płynnie poruszać się po produktach ubezpieczeniowych i móc wyłapać różnice.

Dlatego poznaj Ogólne Warunki Ubezpieczenia  

Dokument OWU to instrukcja każdego produktu ubezpieczeniowego. To właśnie w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia możemy znaleźć odpowiedź na pytanie, czy dane ubezpieczenie szkolne NNW zapewni odpowiedni stopień ochrony naszemu dziecku.

Każde towarzystwo ubezpieczeniowe samo ustala sposób działania swoich produktów, określa ich zakres oraz zasady przystąpienia do ubezpieczenia. Warto się z nimi uważnie zapoznać – niezależnie od tego czy kupujemy polisę szkolną NNW, czy indywidualną – aby zrozumieć, czy to właściwy produkt dla naszego dziecka.

W dokumencie OWU znajdziemy informacje dotyczące m.in.:

  • maksymalnej sumy ubezpieczenia,
  • definicji zdarzeń objętych ochroną,
  • zakresu polisy NNW,
  • wieku wstępu i warunków, jakie należy spełnić, aby przystąpić do polisy,
  • sposobu wypłaty świadczenia,
  • wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela.

W momencie gdy zapisy zawarte w dokumencie przestają być dla nas jasne, warto skorzystać z pomocy doradcy lub z infolinii na stronie danego towarzystwa. Kupując produkt, którego działania w pełni nie rozumiemy narażamy się na brak właściwej ochrony dziecka i koszty… np. rehabilitacji po wypadku, które mógł pokryć ubezpieczyciel.

Ochrona ubezpieczeniowa 

Większość towarzystw ubezpieczeniowych oferuje polisy NNW dla dzieci, które gwarantują ochronę na terenie całego świata, a w przypadku niektórych zdarzeń wyłącznie na terenie Polski. 

I choć zwykle ochrona ubezpieczeniowa działa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, niezależnie od pory roku, czy miejsca pobytu – przynajmniej dopóki regularnie opłacamy składkę – to przed zakupem warto jednak dokładnie tę kwestię sprawdzić. Jest to ważne szczególnie jeśli często z dzieckiem podróżujemy.

Na przykład polisa NNW Nationale Nederlanden Ubezpieczenie Dziecka Bez Przerwy obejmuje 18 zdarzeń, z czego 11 z nich gwarantuje wypłatę świadczenia, jeśli do nieszczęśliwego wypadku dojdzie w jakimkolwiek kraju na terenie całego świata.

Ale! Ubezpieczyciel pokryje m.in. koszty leczenia lub rehabilitacji po nieszczęśliwym wypadku pod warunkiem, że do zdarzenia dojdzie wyłącznie na terenie Polski.

Teren działania ochrony ubezpieczeniowejZdarzenia objęte ochroną
PolskaKoszty leczenia, rehabilitacjiUgryzienie przez kleszcza,Korepetycje, pomoc psychologa po nieszczęśliwym wypadkuOpieka po zachorowaniu lub po wypadkuOpieka medycznaWypożyczenie / zakup środków pomocniczych
Cały światSkręcenia, złamania i zwichnięciaOparzenia, rany szyteUrazyPobyt w szpitalu w wyniku chorobyPogryzienie przez psaŚmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku, wypadku komunikacyjnego, zawału serca, udaru mózgu.
Tabela 1. Na jakim terenie dziecko jest objęte ochroną ubezpieczeniową? Polisa NNW dla dziecka w Nationale Nederlanden Ubezpieczenie dziecka bez przerwy.

Warunki ochrony ubezpieczeniowej powinniśmy oceniać więc rozważnie, biorąc pod uwagę styl życia dziecka oraz całej rodziny.

Uszczerbek na zdrowiu / uszkodzenie ciała w następstwie NW

Uszczerbek na zdrowiu jest terminem, który bardzo często spotykamy w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia polisy od następstw nieszczęśliwych wypadków. Co ciekawe nie zawsze oznacza on to samo. Różni ubezpieczyciele definiują go w różny sposób. 

Na przykład w ubezpieczeniu NNW dla dzieci Uniqa towarzystwo ubezpieczeń pisze o uszkodzeniu ciała, zamiast o uszczerbku na zdrowiu, zawężając termin do zdarzeń wymienionych w Tabeli Uszkodzeń Ciała. Znajdziemy w niej 125 różnych uszkodzeń, za które – w razie zajścia zdarzenia – dziecko otrzyma świadczenie w wysokości wskazanego procentu sumy ubezpieczenia.

Z kolej w OWU Ubezpieczenie Dziecka Bez Przerwy czytamy, że do uszkodzeń ciała powstałych na skutek nieszczęśliwego wypadku zaliczamy: złamania (rozumiane jako przerwanie ciągłości tkanki łącznej), zwichnięcia, skręcenia, oparzenia, rany wymagające szycia, oraz urazy i groźne urazy. Wszystkie terminy zostały precyzyjnie zdefiniowane. 

A jaka różnica jest między urazami i groźnymi urazami? Otóż Nationale Nederlanden uraz określa jako skutek wypadku niebędący wspomnianymi wyżej uszkodzeniami i zawęża definicję do 34 zdarzeń zawartych w tabeli. Wśród nich są: wstrząśnienie mózgu, uszkodzenie gardła, krtani, serca. Groźne uszkodzenia ciała nie zostały zdefiniowane, natomiast ubezpieczyciel wyszczególnił w tabeli 14 zdarzeń, które w ten sposób określa. 

Co ważne, w tej polisie nie spotkamy się z limitami, ani procentowym obliczaniem wysokości świadczenia – ubezpieczyciel dla każdego zdarzenia przypisał określoną kwotę, którą wypłaca każdorazowo, jeśli dojdzie do zamieszczonego w tabeli zdarzenia.

Z OWU ubezpieczenia szkolnego Allianz możemy dowiedzieć się, że trwały uszczerbek na zdrowiu jest uszkodzeniem ciała, które powstało w wyniku nieszczęśliwego wypadku i – co równie ważne – nastąpiło w ciągu 12 miesięcy od wypadku. Podobnie jak pozostali ubezpieczyciele Allianz dokładnie wskazuje w tabeli, za jakie obrażenia wypłaci pieniądze.

Wyłączenia odpowiedzialności 

Rozdział dotyczący wyłączeń odpowiedzialności w OWU to element, który potrzebuje naszej największej uwagi. Jak w przypadku pozostałych rodzajów ubezpieczeń, w przypadku NNW dla dziecka ubezpieczyciele jasno określają sytuacje, w których ich produkty nie będą zapewniały ochrony, a oni sami będą zwolnieni z konieczności wypłaty świadczenia.

Do najczęstszych sytuacji, w których ubezpieczyciel nie wypłaci pieniędzy w przypadku zajścia nieszczęśliwego wypadku, należą:

  • Uprawianie sportu wysokiego ryzyka (choć zdarzają się polisy NNW, które uwzględniają zarówno uprawianie sportów uznawanych za ryzykowne, jak i wyczynowe uprawianie sportu).
  • Rażące niedbalstwo lub umyślne działanie.
  • Działanie pod wpływem alkoholu lub substancji zabronionych.
  • Próby samobójcze, samookaleczenia.
Ubezpieczenie NNW szkolePrzykładowe wyłączenia odpowiedzialności
Uniqa Ubezpieczenie szkolneUsiłowanie lub popełnienie przestępstwa / czynu zabronionego.
AllianzZdarzenia spowodowane chorobą przewlekłą, psychiczną lub genetyczną zdiagnozowaną przed przystąpieniem do ubezpieczenia.
Nationale Nederlanden Ochrona Dziecka Bez PrzerwyZdarzenia związane z zarażeniem HIV lub chorobami przekazywanymi drogą płciową
Tabela 2. Wybrane ograniczenia odpowiedzialności NNW szkolnego w towarzystwie ubezpieczeniowym Uniqa, Allianz, Nationalne Nederlanden. Opracowane na podstawie OWU.

Suma ubezpieczenia a wysokość świadczenia

Inną, równie ważną kwestią jest wypłata świadczenia. Suma ubezpieczenia jest maksymalną kwotą, jaką rodzic z dzieckiem mogą otrzymać w związku z wystąpieniem zdarzenia objętym ochroną, natomiast świadczenie to pieniądze (a czadem realizowana usługa), które ubezpieczyciel wypłaca po wystąpieniu zdarzenia. Przyjęło się, że im wyższa suma ubezpieczenia, tym wyższe będzie jednorazowe świadczenie.

Wariant SWariant MWariant LWariant XL
Pobyt w szpitalu w wyniku następstw nieszczęśliwego wypadku. 
Wypłata za każdy dzień do wysokości SU
3600 suma ubezpieczenia – 30 / dzień pobytu5400 suma ubezpieczenia – 40 zł/ dzień pobytu10 000 suma ubezpieczenia – 60 zł/ dzień pobytu18 000 suma ubezpieczenia – 130 zł/ dzień pobytu
Pobyt w szpitalu niezwiązany z nieszczęśliwym wypadkiem.
Jednorazowe świadczenie, jeśli pobyt trwa więcej niż 5 dni
500 zł800 zł1000 zł1200 zł
Tabela 3. Wysokość świadczenia za pobyt w szpitalu w wariantach indywidualnego ubezpieczenia NNW szkolnego od Uniqa. Opracowane 9.09.2022 r.

Pamiętaj! Suma ubezpieczenia to nie to samo, co wysokość świadczenia.

Dla przykładu dzienne świadczenie szpitalne w Uniqa może wynieść od 30 zł do 130 zł (w zależności od wysokości składki) maksymalnie do wysokości ustalonej sumy ubezpieczenia. Przy założeniu, że wybierzemy wariant ochrony za 72 zł, w przypadku hospitalizacji po wypadku nasze dziecko otrzyma 40 zł za każdy dzień w szpitalu. 

Żaden zakres ubezpieczenia nie ochroni dziecka przed każdym niebezpieczeństwem

Wydaje się oczywistością, że ubezpieczenie szkole – i jakiekolwiek inne – chroni wyłącznie w takim stopniu, w jakim określił to ubezpieczyciel. A jednak niejednokrotnie spotykamy się z sytuacją, w której ubezpieczony jest rozczarowany brakiem wypłaty świadczenia. 

Dlatego rozważnie wybieraj zakres ochrony

Wybierając ubezpieczenie szkolne NNW trzeba mieć świadomość, że niekoniecznie stopień ochrony będzie odpowiadał realnym potrzebom dziecka. Dlatego zawsze warto rozważyć zakup polisy NNW bezpośrednio u towarzystwa ubezpieczeniowego. Poświęcając chwilę na jakościowe porównanie produktów możemy zapewnić dziecku kompleksową ochronę i zabezpieczyć się finansowo na wypadek konieczności podjęcia drogiego leczenia.

Przedmiotem ubezpieczenia standardowej polisy następstw nieszczęśliwego wypadku może być m.in.:

  • śmierć rodzica lub opiekuna prawnego w nieszczęśliwym wypadku,
  • śmierć dziecka w wyniku nieszczęśliwego wypadku,
  • uszczerbek na zdrowiu w wyniku NW, np. złamanie, zwichnięcie, oparzenie,
  • wstrząśnienie mózgu,
  • pakiet assistance.

Co obejmuje ubezpieczenie szkolne od Allianz?

Towarzystwo ubezpieczeniowe Allianz oferuje dwa ubezpieczenia NNW szkolne dla dzieci i nastolatków: Strefa NNW szkolne oraz Twoje Dziecko (wcześniej w Aviva). W przypadku pierwszej polisy ubezpieczyciel stosuje karencję na wypadek poważnego zachorowania dziecka, drugiej opinii medycznej oraz świadczeniach assistance. 

Indywidualna polisa szkolna NNW Twoje Dziecko od Allianz – wcześniej oferowana przez Aviva – to propozycja dla szerokiej grupy klientów. Mamy tu cztery warianty ochrony ze składką roczną od 39 zł do 299 zł. Pakiety różnią się wysokością sumy ubezpieczenia, a ich zakres ochrony obejmuje m.in.:

  • trwały uszczerbek na zdrowiu,
  • pobyt w szpitalu na skutek nieszczęśliwego wypadku lub nagłego zachorowania,
  • śmierć w wyniku wypadku komunikacyjnego,
  • śmierć w wyniku nieszczęśliwego wypadku,
  • zwrot kosztów leczenia,
  • pomoc assistance.

Więcej o produkcie Allianz Twoje Dziecko (dawniej Uniqa) przeczytasz w osobnym artykule.

Co obejmuje polisa NNW dla dziecka w Uniqa?

W Uniqa możemy kupić ubezpieczenie szkolne NNW w kilku wariantach. Składki zaczynają się od 41 zł miesięcznie. To oferta skierowana zarówno do dzieci, jak i do młodzieży. W przypadku śmierci dziecka ubezpieczyciel wypłaca sumę ubezpieczenia w wysokości od 25 000 zł do 100 000 zł. Ciekawym rozwiązaniem jest możliwość zabezpieczenia dziecka na wypadek hejtu w Internecie. Koszt takiego dodatku to 25 zł – w zamian, jeśli zostanie złamane prawo do prywatności dziecka lub jego dobre imię zostanie naruszone, ubezpieczyciel zapewnia pomoc prawną, konsultacje ze specjalistą od IT oraz konsultacje z psychologiem.

Ponadto w ramach ubezpieczenia dziecko otrzymuje ochronę na wypadek:

  • pobytu w szpitalu w związku z nieszczęśliwym wypadkiem,
  • uszkodzenia ciała w wyniku NW,
  • poważnego zachorowania,
  • ukąszenia kleszcza,
  • hospitalizacji niezwiązanej z nieszczęśliwym wypadkiem, np. z powodu zachorowania na Covid,
  • śmierci dziecka w następstwie udaru, zawału, a także jeśli spowoduje ją nieszczęśliwy wypadek,
  • śmierci rodzica wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Szkolne ubezpieczenie NW w Uniqa obejmuje również wyczynowe uprawianie sportu. Ponadto ochronę można rozszerzyć o OC w życiu prywatnym, które chroni rodzinny budżet przed skutkami nieumyślnie wyrządzonych szkód osobom trzecim, np. jeśli dziecko uszkodzi sąsiadowi samochód lub okno w mieszkaniu podczas grania w piłkę.

Kupując ubezpieczenie NNW szkolne sprawdzaj jego sumę!

Z reguły warunki ubezpieczeń oferowanych za pośrednictwem placówek oświatowych sprawiają, że jest to ochrona wręcz iluzoryczna. To, że są one bardzo tanie, przestaje być wobec tego ich atutem.

W dalszej części artykułu przyjrzymy się bliżej ofertom. Łatwo przekonamy się, że za niewiele większe, a w każdym razie zbliżone pieniądze możemy indywidualnie nabyć polisę NNW dla dziecka o zdecydowanie lepszych warunkach. Raczej nie zdarza się, żeby grupowe polisy szkolne oferowały podobnie dobry poziom ochrony. 

Czy powinno nas to dziwić? Świadomość konsumentów jest niewielka, z reguły zyskujemy ją dopiero wówczas, gdy okazuje się, że potrzebowaliśmy czegoś innego. Na rynek dostarczane jest więc po prostu to, co jest on w stanie przyjąć.

Najważniejszy wniosek: za każdym razem sprawdzaj, co kupujesz! Rzuć okiem na sumę ubezpieczenia i tabele uszczerbków na zdrowiu czy inne wysokości świadczeń. Jeśli ta oferta nie jest przekonująca, sam znajdź sobie lepszą! A co z tą w szkole?

Suma ubezpieczeniaMinimalna wysokość składki – SU za uszczerbek na zdrowiuMaksymalna wysokość składki – SU za uszczerbek na zdrowiu
Uniqa41 zł – SU 15 000 zł244 zł – SU 70 000 zł
Allianz39 zł – SU 15 00 zł 299 zł – SU 70 000 zł
Compensa (trwałe uszkodzenie ciała)73 zł – SU 30 000 zł171 zł – 100 000 zł
Tabela 4. Minimalna i maksymalna wysokość składki rocznej – indywidualne NNW szkolne Uniqa, Allianz, Nationale Nederlanden, Compensa.
Hejt w Internecie? - kup ubezpieczenie NNW szkolne
Ubezpieczenie NNW szkolne zabezpieczy Twoje dziecko przed hejtem w Internecie.

Możesz kupić polisę w szkole albo nie. Wszystko jedno

Rozwiejmy tu od razu wątpliwości co do kwestii, od której zaczęliśmy — ubezpieczenie szkolne NNW nie jest obowiązkowe. Prawo oświatowe nie upoważnia żadnych organów szkoły do zawierania jakichkolwiek umów ubezpieczenia na rzecz uczniów — to domena rodziców. 

Zasadniczo nie ma jednak także prawa ich do tego przymuszać, w jakikolwiek sposób, nawet żądaniem oświadczeń o odmowie nabycia polisy. 

Jedynym przypadkiem, w którym ubezpieczenie szkolne jest koniecznie, jest organizowana przez szkołę wycieczka zagraniczna. Możemy więc nabyć ubezpieczenie, jeśli okazuje się w miarę korzystne — lepsza nawet niedostateczna ochrona, niż żadna! Zwłaszcza za tą cenę. Ale nie musimy.

A co jeśli już kupiłem ubezpieczenie szkolne NNW?

Nic. W kwestii ewentualnego rozszerzenia ochrony o dodatkową, indywidualną polisę, nie ma to kompletnie żadnego znaczenia. Ubezpieczenia osobowe możemy bowiem dublować do woli i uzyskiwać tyle świadczeń, ile nam się należy na podstawie każdej odrębnej umowy.

To nie jest odszkodowanie w takim sensie, jak to wypłacane za szkody na mieniu, które zgodnie z prawem nie może przekroczyć wartości tychże szkód. Jeśli więc już mamy ubezpieczenie szkolne NNW i zorientowaliśmy się, że w razie kłopotów nie na wiele się ono zda — czym prędzej dokupmy naszemu dziecku indywidualną polisę. W razie wystąpienia objętego nimi zdarzenia będą nam się należeć pieniądze z obu.

Więcej o tym, jak działa ubezpieczenie NNW dla dziecka  wyjaśniamy w osobnym artykule.

Podsumowanie:

  • Możesz zakupić zarówno indywidualne ubezpieczenie NNW (bezpośrednio u towarzystwa ubezpieczeniowego), jak i ubezpieczenie grupowe w szkole.
  • Równoczesne posiadanie kilku polis NNW jest możliwe – jeśli dojdzie do zdarzenia objętego ochroną, ubezpieczyciele wypłacą świadczenia zgodnie z warunkami wszystkich zawartych umów niezależnie.
  • Zakup ubezpieczenia NNW szkolnego warto poprzedzić analizą produktów, zwracając uwagę na definicje uszczerbku na zdrowiu, sumy ubezpieczenia oraz wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela.
  • Najczęstsze zdarzenia objęte ochroną to: uszkodzenie ciała w następstwie nieszczęśliwego wypadku, poważne zachorowanie, śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku, organizacja i pokrycie kosztów leczenia w razie nieszczęśliwego wypadku, pakiet assistance.
  • Ubezpieczyciel ogranicza swoją odpowiedzialność najczęściej gdy: dojdzie do zdiagnozowania choroby psychicznej, genetycznej lub przewlekłej przed przystąpieniem do ubezpieczenia i będzie przyczyną wypadku, dojdzie do samookaleczenia, samobójstwa, uprawiania sportu ekstremalnego.
  • Dobre ubezpieczenie szkolne powinno zagwarantować świadczenia o takiej wysokości, która zapewni możliwość pokrycia kosztów leczenia.
  • To, ile kosztuje polisa NNW zależy w dużej mierze od zakresu ochrony oraz wysokości sumy ubezpieczenia. Składka opłacana jest rocznie.

Natalia Wojtuń

Natalia Wojtuń, Author at Startwprzyszlosc.pl

Zagwarantuj swojemu dziecku na dobry startnawet40 000 zł

STREFA WIEDZY

Dowiedz się więcej!

Skorzystaj z wiedzy naszych specjalistów. Dowiedz się więcej o ubezpieczeniach dla dzieci i wybieraj świadomie.

Oszczędzanie
19 czerwca 2023 · 9 min.

Polisa posagowa dla dziecka – czym jest i czy się opłaca?

Ubezpieczenie posagowe najczęściej zawiera się do ukończenia przez dziecko 18 lub 25 lat. Jednak zdarza się, że świadczenie jest wypłacane wcześniej, np. w...

Bezpieczeństwo
22 maja 2023 · 7 min.

Formy oszczędzania i inwestowania nadwyżek finansowych

Lokaty bankowe? Fundusze inwestycyjne? Kryptowaluty? Fundusze akcyjne? Ubezpieczenie posagowe? Sprawdźmy, jakie są obecnie najpopularniejsze metody odkładania...

Edukacja
20 kwietnia 2023 · 7 min.

Oszczędzanie dla dziecka — poznaj efektywne sposoby

Oszczędzanie dla dziecka to kapitał, który ułatwi mu start w dorosłe życie, ukończenie studiów i realizację marzeń. Jak efektywnie oszczędzać?

Bezpieczeństwo
22 marca 2023 · 7 min.

Jak zgłosić dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego?

Zgodnie z polskim prawem niepełnoletnie dzieci mają prawo do bezpłatnego leczenia. Nie zmienia to jednak faktu, że obowiązkiem opiekuna prawnego jest...

Bezpieczeństwo
05 stycznia 2023 · 10 min.

Nationale Nederlanden ubezpieczenie dziecka — aktualna oferta

Każdy rodzic, chcąc zadbać o pełne bezpieczeństwo swojego dziecka, powinien pomyśleć o ubezpieczeniu. Choć dzieci w wieku szkolnym często mają ubezpieczenie ze...

Bezpieczeństwo
28 listopada 2022 · 8 min.

Ubezpieczenie noworodka – 5 rzeczy, które warto wiedzieć

Troska o zdrowie dziecka to priorytet dla wielu rodziców. Jakie ubezpieczenie noworodka wybrać, by chronić dziecko już od pierwszych dni życia? O czym warto...